Çoklu Ortam Kavramı

Mayer, çoklu ortamı, sözeller ve görsellerin sunum materyallerinde bir arada kullanılması olarak tanımlamıştır.

Şu öğretim senaryosunu düşünün. Öğrenci masasında oturmuş ve öğretmenin bisiklet pompasının nasıl çalıştığını anlatışını dinliyor. Örneğin öğretmen şunları söylüyor “Pompanın kolu yukarı çekildiğinde piston yukarı çıkıyor, hava giriş kapağı açılıyor ve hava çıkış kapağı kapanıyor böylece hava pompanın içine doluyor. Pompanın kolu aşağı itildiğinde ise piston yukarı çıkıyor, hava girişi kapağı kapanıyor ve hava çıkış kapağı açılıyor böylelikle de içerideki hava hortumun içinden geçerek hedefe gidiyor.” Alternatif bir durumda ise öğrenci kitabı açıyor ve bisiklet pompasının bir bisiklet tekerleğine nasıl hava pompaladığını okuyor. Bunlar, bilginin tek yol ile -kelimeler ile- sunulduğu tek ortamlı bilgi sunumlarıdır. Öğretmenin sözlü ders anlatımı ya da ders kitabındaki yazılar açık bir şekilde pompanın nasıl çalışacağı ile alakalı önemli bilgileri sunabiliyor. Ancak araştırmalar gösteriyor ki sadece sözlü anlatımı dinleyen ya da okuyan öğrenciler önemli noktaları hatırlayamıyor ve sunulan bilgileri kullanarak başka bir sorunu çözmekte sıkıntı çekiyor.

Diğer iki senaryonun aksine, sadece kelimelerden oluşmayan bir öğrenme senaryosunu düşünün. Öğrenci bilgisayarının başında oturuyor, (wikipedia gibi) bir çevrimiçi ansiklopedi sitesine giriyor, bisiklet pompası diye aratıyor ve bisiklet pompasının nasıl çalıştığına dair seslendirilmiş bir animasyon izliyor. Alternatif olarak, öğrenci bir kitap okuyor olabilir. Kitapta bisiklet pompasının nasıl çalıştığının aşama aşama anlatıldığı görseller var ayrıca her görselin altında görseldeki aşamayı anlatan bir açıklama yer alıyor. İşte bu ikisi çoklu ortam sunumu örnekleridir çünkü bilgiler öğrenciye sözeller ve görseller olmak üzere iki farklı türde sunuluyor.

Mayer çoklu ortamı, sözellerin ve görsellerin sunum materyallerinde bir arada kullanılması olarak tanımlamıştır. Tanımda belirtilen sözel kavramı, tüm yazı, konuşma, seslendirilmiş metin gibi sözel sembolleri içerir. Örneğin kitaptaki yazılı metin, herhangi bir konuşma, bilgisayar ekranındaki yazı veya ses efekti gibi ögelerin hepsi birer sözel semboldür. Tanımda belirtilen görsel kavramı ise çizimler, grafikler, haritalar, hareketli resimler, animasyonlar, videolar gibi görsel sembolleri içerir.

Öğretmen konuşurken sunumda metin veya görsel bulunması, sunumda görsel ve metnin bir arada kullanılması, sunumda ses ve görselin bir arada kullanılması gibi sözel sembollerle görsel sembollerin bir arada kullanıldığı durumlar birer çoklu ortam örneğidir.

Bilgi, sözel ve görsel sembollerle sunulduğunda, yalnızca sözel sembollerle sunulduğundan daha etkili bir öğrenme olanağı sağlar. Ancak her çoklu ortam materyalinin etkili olduğunu ve anlamlı öğrenme sağladığını söylemek güçtür. Bu nedenle tasarımcı, çoklu ortam materyali hazırlarken, çoklu ortam tasarım ilkelerine dikkat etmelidir.

Çoklu ortamla öğrenmenin bilişsel kuramı, insanın bilgiyi nasıl işlediği ve nasıl öğrendiğiyle ilgilidir. Çoklu ortam materyali oluşturacak tasarımcı, çoklu ortamla öğrenmenin bilişsel modeli hakkında bilgi sahibi olmalıdır.